धास्ती नको, खबरदारीची गरज

संपूर्ण मानवजातीला भयभीत करून सोडणारी कोविडची महामारी जगातून हद्दपार होऊन नुकतीच पाच वर्षे होतात न होतात तोच चीनमध्ये नव्याने आणखी एका महामारी सदृश रोगाची लागण झाल्याने जगात पुन्हा एकदा खळबळ माजली आहे. असे रोग चीनमधूनच अन्य देशांत कसे काय निर्यात केले जातात, हे कोडे सोडविणे तसे महाकठीण आहे. कोविडसारख्या सामाजिक जीवनावर प्रचंड विपरित परिणाम करणाऱ्या व्याधीचा अनुभव घेतलेले आणि त्या महामारीतून सुटका झाल्याचे मानणारे नागरिक श्वसन प्रणालीसाठी धोका निर्माण करणाऱ्या एचएमपीव्ही म्हणजे मानवी मेटान्यूमोव्हायरस या नव्या रोगाच्या चाहुलीने धास्तावणे साहजिक आहे. सर्व वयोगटातील व्यक्तींवर परिणाम करण्याची क्षमता या विकारात आहे. वृद्ध आणि पाच वर्षांखालील मुलांना त्याच्यामुळे जास्त धोका असतो, असे सांगण्यात येत आहे. खरे पाहता, २००१  मध्ये पहिल्यांदा ओळखला गेलेला, एचएमपीव्ही हा एक अनोळखी व्हायरस नाही, यापूर्वी विविध जागतिक ठिकाणी त्याचा प्रादुर्भाव झाला होता. हिवाळ्याच्या महिन्यांत हा विकार अधिक प्रसारित होतो. सामान्य सर्दीसारखी लक्षणे आढळणे, त्यात नाक वाहणे किंवा अवरोधित होणे, घसा खवखवणे आणि घरघरणे यांचा समावेश आहे. कमी प्रतिकारशक्ती असलेल्या लोकांमध्ये विषाणू ब्राँकायटिस आणि न्यूमोनियापर्यंत वाढू शकतो, ज्याचा उष्मायन कालावधी तीन ते सहा दिवसांचा असतो. विशेष म्हणजे, ज्या व्यक्तींना यापूर्वी कोविड-१९ ची लागण झाली आहे त्यांना एचएमपीव्ही होण्याची शक्यता जास्त असू शकते, असे उघड झाल्याने लोक अधिक घाबरले आहेत, ही वस्तुस्थिती आहे.

सध्या एचएमपीव्हीचा सामना करण्यासाठी कोणतीही लस किंवा अँटिव्हायरल उपचार उपलब्ध नाहीत. हा विषाणू प्रामुख्याने खोकला आणि शिंकण्यापासून श्वसनाद्वारे पसरतो, संक्रमित व्यक्तींशी थेट संपर्क साधून किंवा दूषित पृष्ठभागाच्या संपर्कात आल्यानंतर एखाद्याच्या चेहऱ्याला स्पर्श केल्याने होत असल्याने एचएमपीव्ही विरुद्ध प्रतिबंधात्मक उपाययोजना म्हणून कोविडप्रमाणेच कमीतकमी २० सेकंद साबण आणि पाण्याने पूर्णपणे हात धुणे, खोकला किंवा शिंकताना एखाद्याच्या जवळ असताना नाक आणि तोंड झाकणे, काळजीपूर्वक मास्क घालणे आणि डोळे, नाक किंवा तोंडाला स्पर्श करण्यापूर्वी हाताची स्वच्छता राखणे असे सुचविण्यात येत आहे. कोविडप्रमाणेच हे विषाणू श्वसन प्रणालीला लक्ष्य करतात आणि संक्रमित व्यक्तींच्या संपर्कातून संक्रमित होतात, अशी माहिती उपलब्ध झाली आहे. मास्क वापरणे, हातांची स्वच्छता आणि सोशल डिस्टन्सिंगचे पालन एचएमपीव्ही आणि कोविड-१९ या दोन्हींच्या प्रसाराविरुद्ध प्रभावी खबरदारी म्हणून कार्य करते. तथापि, गंभीर प्रकरणांमध्ये आरोग्य तज्ज्ञांकडून योग्य काळजी घेणे आणि ऑक्सिजन थेरपी किंवा अंतःशिरा द्रवपदार्थांसाठी रुग्णालयात दाखल करणे आवश्यक आहे. गंभीर प्रकरणांमध्ये सीओपीडी किंवा दम्यासारख्या तीव्र आरोग्याच्या स्थितीसह श्वास घेण्यास त्रास होणे किंवा सायनोसिस (निळसर त्वचा) यासारखी लक्षणे दिसून येतात.

सध्या चीन या नवीन आव्हानाचा सामना करत आहे. या संकटामुळे त्या देशात आरोग्य सेवेच्या पायाभूत सुविधांवर भयंकर ताण आला असून, रुग्णालये आणि स्मशानभूमींना रुग्णसंख्येचा सामना करण्यासाठी संघर्ष करावा लागत आहे. विशेषत: बालरोग सेवा सुविधांवर याचा परिणाम तीव्र आहे. त्या देशात १४ वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलांमध्ये देशाच्या उत्तर भागात संसर्गात लक्षणीय वाढ दिसून आली आहे. हायड्रेटेड राहणे, योग्य विश्रांती घेणे आणि वेदना, गर्दी आणि तापासाठी ओव्हर-द-काउंटर (ओटीसी) औषधे वापरून लक्षणे कमी करण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाऊ शकते. जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूएचओ) असे म्हटले आहे की, मूलभूत आरोग्याच्या समस्या किंवा कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती असलेल्या सुमारे एक टक्के प्रभावित मुलांना प्राणघातक परिणामांना सामोरे जावे लागू शकते. चीनमधील इतर विषाणूंसह एचएमपीव्हीचा वेगाने उद्भव आणि प्रसार, व्हायरल साथींचा सतत धोका आणि मजबूत जागतिक आरोग्य देखरेख आणि तत्परता राखण्याची आवश्यकता अधोरेखित करते.

केंद्राने या विषाणूची अनावश्यक भीती दूर केली आहे. आरोग्य मंत्रालयाने परिस्थितीवर बारकाईने लक्ष ठेवून असल्याचे म्हटले आहे. भारतीय आरोग्य अधिकाऱ्यांनी सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन केले असून, अनावश्यक भीती न बाळगता खबरदारीच्या उपाययोजनांवर भर दिला आहे. केरळमध्ये आरोग्य खात्याने वृद्ध आणि गरोदर महिलांनी सार्वजनिक ठिकाणी मास्क वापरण्याचा सल्ला दिला आहे. भारतीयांनी ज्या प्रकारे कोविडचा सामना केला, तीच वेळ पुन्हा येण्याची चिन्हे दिसू लागल्याने हा कसोटीचा काळ आहे, हेच खरे. धास्ती बाळगण्याची गरज नसली तरी खबरदारीचे उपाय मात्र करणे भाग आहे.