ही गोष्ट खूप वर्षांपूर्वीची आहे. एका रमणीय गावात, जिथे हिरवीगार शेती होती आणि शेतातून वाहणाऱ्या पाण्याचा खळखळाट ऐकू येत असे, तिथे बरेच शेतकरी राहत होते. या गावात, गणेश नावाचा एक शेतकरी राहत होता. तो केवळ कष्टाळूच नव्हता, तर त्याची जिद्द आणि चिकाटी गावातील प्रत्येकासाठी एक प्रेरणा होती. त्याच्या घरात त्याची वृद्ध आई, प्रेमळ पत्नी रमा आणि एकुलती एक लाडकी मुलगी गौरी होती. त्यांचे घर साधे असले तरी सुखाने भरलेले होते. गणेश आपल्या शेतीवर खूप प्रेम करत असे आणि आपल्या कुटुंबाला आनंदी ठेवण्यासाठी तो अहोरात्र कष्ट करत होता.
दरवर्षीप्रमाणे, पावसाळा सुरू होण्याआधी सर्व शेतकरी आपल्या शेतीत पेरणी करायला लागले होते. शेतात नांगरणी झाली, बिया पेरल्या गेल्या आणि सगळेच चांगल्या पावसाची वाट पाहत होते. पण यावर्षी नियतीला काहीतरी वेगळेच मंजूर होते. पावसाने दडी मारली. एक दिवस गेला, दोन दिवस गेले, आठवडा गेला, पण आभाळातून एक थेंबही पडला नाही. हळूहळू, गावातले विहिरी आणि तलाव आटू लागले. जमिनीला भेगा पडू लागल्या आणि शेतातील अंकुरलेली रोपे सुकू लागली. पाण्याची कमतरता इतकी वाढली की लोकांना पिण्याच्या पाण्यासाठी दूरवर पायपीट करावी लागत होती.
गावातील लोकांमध्ये निराशा पसरली. अनेकांनी शेती सोडून कामधंद्याच्या शोधात शहराकडे जायचा निर्णय घेतला. "इथे राहून काय उपयोग? पाणी नाही, शेती नाही. उपाशी मरण्यापेक्षा दुसरीकडे जाणे बरे," असे बोलत अनेक कुटुंबांनी आपली गावे सोडली. पण गणेश आणि त्याचे कुटुंब अजूनही गावातच होते. त्याची पत्नी रमा त्याला म्हणाली, "आपणही जाऊया का? इथे राहून काहीच फायदा नाही." पण गणेशच्या डोळ्यांत वेगळीच चमक होती. त्याला आपल्या पूर्वजांनी दिलेली जमीन सोडवत नव्हती. "आपण इतक्या वर्षांपासून इथे राहतोय. ही आपली माती आहे. संकट आले म्हणून पळून जायचे नाही," असे तो ठामपणे म्हणाला. त्याची जिद्द पाहून त्याची पत्नी आणि आईनेही त्याला साथ दिली.
गणेशने आपल्या कुटुंबासाठी आणि शेतीसाठी पाण्याचा शोध सुरू केला. तो दररोज पहाटे उठून, डोक्यावर हंडा घेऊन गावाबाहेर खूप लांब असलेल्या एका खोल दरीतील झऱ्याकडे जाऊ लागला. वाटेत काटे होते, दगड होते आणि उन्हाच्या तीव्रतेने शरीर भाजून निघत होते. पण त्याने हार मानली नाही. तो दररोज दोन हंडे पाणी आणायचा. त्यातील थोडे पाणी पिण्यासाठी आणि उरलेले थोडे पाणी आपल्या शेतातील रोपांना देण्यासाठी वापरत असे. त्याचे हात आणि पाय चोळामोळा झाले होते, खांदे दुखत होते, पण त्याच्या चेहऱ्यावर एक वेगळीच उमेद होती. शेजारचे शेतकरी त्याला वेड्यात काढायचे. "अरे गणेश, काय करतोस? इतक्या पाण्याने काय होणार आहे? ही तुझी मेहनत वाया जाईल," असे ते त्याला हिणवत. पण गणेशने कोणाचेही ऐकले नाही. तो आपल्या कामात मग्न होता.
एके दिवशी त्याच्या मुलीने, गौरीने त्याला विचारले, "बाबा, सगळे लोक गेले, मग आपण का नाही जात?" गणेशने तिच्या डोक्यावरून हात फिरवून सांगितले, "बाळा, जेव्हा संकट येते तेव्हा काही लोक पळून जातात आणि काही लोक त्या संकटाचा सामना करतात. आपण दुसऱ्या प्रकारातले आहोत. एक दिवस नक्कीच या कष्टाचे फळ मिळेल."
गणेशची ही अविरत मेहनत पाहून गावातील एक वृद्ध माणूस त्याच्या मदतीला पुढे आला. त्याने गणेशला एक जुनी पद्धत सांगितली. ती म्हणजे शेतीला जोडलेल्या एका छोट्या नाल्यातून पाणी एका जागी जमा करून, थोडे थोडे पाणी शेतात सोडायचे. गणेशने ही कल्पना उचलली आणि दिवस-रात्र मेहनत करून त्या जुन्या नाल्याची दुरुस्ती केली. त्याने झाडांच्या फांद्या आणि मातीचा उपयोग करून पाण्याचा प्रवाह आपल्या शेताकडे वळवला. आता त्याला रोज पाण्यासाठी लांब जावे लागत नव्हते. त्याच्या शेतात थोडीफार हिरवळ दिसू लागली. हे पाहून गावातील इतर शेतकरी त्याला थट्टा करू लागले, "याला अजूनही आशा आहे. हे तर वेडेपणाचे लक्षण आहे."
पण गणेशने त्यांच्याकडे दुर्लक्ष केले. तो आपली शेती जपण्यात आणि ती अधिक चांगल्या प्रकारे वाढवण्यात गुंतला होता. काही दिवसांनी, पावसाचे दिवस सुरू झाले. आभाळात काळे ढग जमा झाले आणि मुसळधार पाऊस पडू लागला. ज्या शेतकऱ्यांनी गाव सोडले होते, ते आता परत येऊ लागले. त्यांनी पाहिले की गणेशचे शेत इतर शेतांच्या तुलनेत हिरवेगार दिसत होते. त्याच्या शेतात भरघोस पिके उभी होती. हे पाहून सर्वांचे तोंड गप्प झाले. सगळ्यांच्या डोळ्यात आश्चर्य होते.
परत आलेल्या शेतकऱ्यांनी गणेशला विचारले, "हे कसे काय झाले? आम्ही तर सर्व काही सोडून गेलो होतो." गणेश हसला आणि शांतपणे म्हणाला, "हे माझ्या कष्टाचे आणि जिद्दीचे फळ आहे. जेव्हा तुम्ही सर्वजण निराश होऊन गाव सोडून जात होता, तेव्हा मी या मातीशी एकनिष्ठ राहिलो. मी संकटाचा सामना केला आणि हार मानली नाही. याच चिकाटीमुळे आज माझे शेत फुलले आहे."
गणेशच्या या यशाने गावातील सगळ्यांना एक मोठा धडा मिळाला. त्यांनी स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहिले की संकटाच्या वेळी पळून जाण्यापेक्षा त्याचा सामना करणे किती महत्त्वाचे आहे.
बोध : संकट कितीही मोठे असले तरी आपले कष्ट आणि जिद्द कधीही सोडू नये. योग्य वेळी केलेल्या मेहनतीचे फळ नेहमीच गोड असते.
