सहसा सर्वच लहान मुलांना हट्ट करण्याची सवय असते. त्यामुळे मुलांना सांभाळणे अजिबात सोपे काम नसते. हट्टी मुलांना समजावणे म्हणजे पालकांसमोर खूप मोठे आव्हान असते. कित्येकवेळा अशा मुलांच्या हट्टीपणामुळे पालकांची शिकवण आणि संस्कारांवर प्रश्न उपस्थित होऊ शकतो. मुलांच्या काही गोष्टींकडे दुर्लक्ष केले तर ते आणखी हट्टी होतात. भारतीय पालक मुलांच्या बाबतीत खूप कडक शिस्तीचे असतात. कित्येकवेळा आपल्या मुलांना सुधारण्याच्या नादात ते अशा चुका करतात ज्याचा परिणाम अगदी उलटा होत असतो.
लहान मुलांमधील हट्टी वर्तनाचा सामना करणे हे पालकांसमोरील सर्वात मोठे आव्हान आहे. बहुतेक लहान मुले प्रबळ इच्छाशक्ती, विरोधक असतात आणि त्यांच्या पालकांच्या इच्छेला नकार देतात. त्यांचे वर्तन मूलत: त्यांच्या वेगाने विकसित होणारी बुद्धी आणि त्यांच्या पालकांनी वापरलेल्या अधिकारांमधील संघर्षाचे प्रकटीकरण आहे. लहान मुलांमध्ये हट्टी वागणूक, बहुतेक प्रसंगी, आंतरिकपणे प्रेरित असते.
लहान मुलांमध्ये हट्टी वर्तनाची काही उदाहरणे म्हणजे उलट बोलणे, नकार देणे, बंड करणे किंवा राग आणि आक्रमकता दाखवणे. हे वर्तणुकीचे नमुने समोर येतात जेव्हा त्यांना असे वाटते की, ते करू इच्छित नसलेले काहीतरी करण्यास भाग पाडले जात आहे. लहान मुलांमध्ये हट्टी वर्तन देखील ते ज्या आवाजात बोलले जाते त्याचा टोन किंवा पीच आणि पालकांच्या वृत्तीमुळे चालना मिळते.
१. तुमच्या मुलाशी संपर्क साधा : जेव्हा तुम्ही तुमच्या मुलाला त्याच्या इच्छेविरुद्ध काहीतरी करण्यास भाग पाडता तेव्हा त्याला लगेच अवहेलना किंवा बंड करण्याची गरज भासते. त्याऐवजी, त्याच्याशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्न करा आणि आपण त्याला जे करू इच्छिता त्यात त्याला सामील करा. उदाहरणार्थ, "तुमची खेळणी आता काढून टाका" असे म्हणण्याऐवजी तुम्ही म्हणू शकता, "आता ही खेळणी टाकून द्यावीत?" किंवा "चला प्रयत्न करून ही खेळणी काढून टाकू." अशा दृष्टिकोनाने, तुमचे मूल तुम्ही जे बोलता ते ऐकण्यास आणि तुमच्याशी सहकार्य करण्यास तयार होईल.
२. निवड ऑफर करा : लहान मूल हा एक असा काळ असतो जेव्हा मुलाचे व्यक्तिमत्त्व अजूनही विकसित होत असते आणि ते स्वतःला आणि तिच्या सभोवतालचे जग समजून घेण्याच्या प्रक्रियेतून जात असते. संज्ञानात्मक विकासाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात असल्याने लहान मूल मोठ्या मुलांपेक्षा वेगळ्या पद्धतीने विचार करायला लागते. म्हणून, जेव्हा तुम्हाला तुमच्या मुलाने काहीतरी करायचे असेल, तेव्हा तिला निवड करण्याची संधी द्या. हे तिला महत्त्वाचे वाटेल आणि कार्य पूर्ण करण्यास उत्सुक असेल. उदाहरणार्थ, तिला अंथरुणासाठी तयार करताना, तुम्ही तिला पायजामा निवडण्यास सांगू शकता.
"निर्णय घेणे हे एक महत्त्वाचे जीवन कौशल्य आहे जे दोन वर्षापासून मुलांना शिकवले जाऊ शकते. आजच्या जगात, बरीच मुले अतिरेकांनी भारावून जातात मग ती खेळणी असो, अन्न असो, कपडे असोत किंवा क्रियाकलाप असोत. त्यामुळे, ते त्यांच्याकडे असलेल्या गोष्टींची किंमत करायला शिकत नाहीत. अगदी निरर्थकपणे, अधिकाधिक मिळवण्याचा मोह होतो. एका वेळी दोन पर्याय ऑफर केल्याने, लहान मुलांना मर्यादा समजून घेण्यास आणि स्वीकारण्यास मदत होते, त्यांना जे मिळते त्याचे मूल्य समजण्यास आणि आत्म-नियंत्रण विकसित करण्यास त्यांना मदत होते." असे अभ्यासकांचे मत आहे.
जिद्दी मुले अत्यंत सक्षम आणि हुशार असतात. संशोधनाच्या पुराव्यावरून असे दिसून आले आहे की जिद्दी लहान मुले त्यांच्या किशोरवयात मित्रांच्या दबावाला बळी पडण्याची शक्यता कमी असते. किंबहुना, ते उच्च नेतृत्व कौशल्यांसह आत्मविश्वासपूर्ण प्रौढ बनण्याची अधिक शक्यता असते. पालकांनी त्यांच्या लहान मुलाच्या बुद्धिमत्तेला समजून घेणे आणि त्यांचा आदर करणे आवश्यक आहे, त्यांचे पालनपोषण आणि समर्थन करणे सुरू ठेवत असताना त्यांच्या मुलाच्या जिद्दीला उत्पादक मार्गांनी सर्जनशीलतेने बदलणे आवश्यक आहे.
साधना पांडुरंग आरोंदेकर, डिचोली गोवा.
