जपानच्या राजकीय इतिहासात आज एक नवा अध्याय लिहिला गेला आहे. एका प्रदीर्घ पुरुषप्रधान परंपरेला छेद देत, लिबरल डेमोक्रॅटिक पक्षाच्या (एलडीपी) नेत्या साने ताकाइची या देशाच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान म्हणून विराजमान होत आहेत. हा केवळ एक प्रतिकात्मक बदल नाही, तर जपानच्या राजकारणातील एका मोठ्या स्थित्यंतराचे हे द्योतक आहे.
६४ वर्षीय ताकाइची, ज्यांना जपानची 'आयर्न लेडी' म्हणून ओळखले जाते, त्यांच्यासाठी सत्तेची ही वाट सोपी नव्हती. हा त्यांचा तिसरा प्रयत्न होता, जो अखेर यशस्वी ठरला. मात्र, त्या अशा वेळी सत्तेवर येत आहेत, जेव्हा त्यांचा पक्ष अंतर्गत घोटाळ्यांनी ग्रासलेला आहे आणि गेल्या पाच वर्षांतील त्या चौथ्या पंतप्रधान असतील.
ताकाइची यांची ओळख केवळ 'पहिल्या महिला पंतप्रधान' एवढीच मर्यादित नाही. त्या एलडीपीच्या कट्टर उजव्या, पुराणमतवादी गटाचे नेतृत्व करतात आणि दिवंगत पंतप्रधान शिंजो आबे यांच्या कट्टर शिष्य मानल्या जातात. त्यांची राजकीय प्रतिमा अत्यंत ठाम आणि कठोर निर्णय घेणारी अशीच आहे. योगायोगाने, त्या ब्रिटनच्या 'आयर्न लेडी' मार्गारेट थॅचर यांच्याही मोठ्या प्रशंसक आहेत. त्यामुळे त्यांच्याकडून मवाळ भूमिकेची अपेक्षा करणे चुकीचे ठरेल. त्या परराष्ट्र धोरणांबाबत आक्रमक मानल्या जातात, जपानच्या युद्धकालीन इतिहासाच्या पुनर्लेखनासाठी त्या सक्रिय राहिल्या आहेत आणि वादग्रस्त 'यासुकुनी तीर्थस्थळा'ला नियमित भेट देऊन त्यांनी अनेकदा चीन आणि दक्षिण कोरियाचा रोष ओढवून घेतला आहे.
पंतप्रधानपदाचा हा मुकुट ताकाइची यांच्यासाठी 'काट्यांचा मुकुट' ठरू शकतो. त्यांच्यासमोर आव्हानांचा डोंगर उभा आहे. जपानची दीर्घकाळची आर्थिक मंदी हे सर्वात मोठे आव्हान असेल. यासोबतच, चीनच्या वाढत्या आक्रमकतेच्या पार्श्वभूमीवर अमेरिका-जपान संबंधांमध्ये संतुलन राखण्याची कसरत त्यांना करावी लागेल. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, घोटाळ्यांमुळे आणि गटबाजीमुळे विखुरलेल्या स्वपक्षाला (एलडीपी) पुन्हा एकसंध ठेवण्याची मोठी जबाबदारी त्यांच्या खांद्यावर आहे.
राजकीय विश्लेषकांच्या मते, जपानमध्ये पंतप्रधानांचा बदलता चेहरा ही नवी गोष्ट नाही, पण ताकाइची यांची निवड 'महिला नेतृत्वाचा' एक नवा अध्याय नक्कीच जोडत आहे. मात्र, त्यांची संसदीय वाटचाल अत्यंत खडतर असणार आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखालील नव्या आघाडीकडे संसदेच्या दोन्ही सभागृहांमध्ये बहुमत नाही. याचाच अर्थ, कोणतेही महत्त्वाचे विधेयक मंजूर करण्यासाठी त्यांना विरोधी पक्षांना सोबत घ्यावे लागेल, त्यांच्याशी सतत तडजोड करावी लागेल. जी व्यक्ती 'आयर्न लेडी' म्हणून ओळखली जाते, जिची प्रतिमा कठोर निर्णयांची आहे, ती व्यक्ती राजकीय तडजोडी कशा साधणार, हे पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल.
- सचिन दळवी
