'एजियाओ' हे एक जेलीसारखे आरोग्य पूरक औषध आहे, जे गाढवाच्या त्वचेपासून मिळणाऱ्या कोलेजनपासून तयार केले जाते. चीनच्या कियानझान या संशोधन कंपनीच्या मते, चीनमधील या उद्योगाचे मूल्य ६.८ अब्ज डॉलर्स पर्यंत पोहोचले असून ते वाढतच आहे. या वाढत्या मागणीमुळे जगभरातील गाढवांच्या संख्येवर गंभीर परिणाम होत आहे. १९९२ मध्ये चीनमध्ये गाढवांची संख्या १ कोटी १० लाख होती, ती २०२३ मध्ये घटून केवळ १५ लाखांवर आली आहे. आपली मागणी पूर्ण करण्यासाठी चीन आता आफ्रिका आणि पाकिस्तानसारख्या देशांकडे वळला आहे.
गाढवांची झपाट्याने घटणारी संख्या लक्षात घेऊन, आफ्रिकन युनियनने गेल्या वर्षी गाढवांच्या हत्येवर १५ वर्षांची बंदी घातली होती. तरीही, अवैध व्यापार मोठ्या प्रमाणात सुरू आहे. 'द डॉन्की सँक्चुरी' नुसार, एजियाओ उद्योग मोठ्या प्रमाणावर जागतिक व्यापाराप्रमाणे चालतो आणि त्याचा बराचसा भाग अवैध आहे. अहवालात म्हटले आहे की, गेल्या वर्षी जगभरात ५९ लाख गाढवे मारली गेली, तर २०२७ पर्यंत एजियाओ उद्योगाला कमीतकमी ६८ लाख गाढवांच्या कातड्यांची गरज असेल, असा अंदाज आहे.
गाढवांच्या वाढलेल्या किमतीमुळे ती आता गुन्हेगारांचे लक्ष्य बनली आहेत. 'द डॉन्की सँक्चुरी'च्या मते, व्यापारी त्यांच्या एजंट्सचे मोठे जाळे वापरून दुर्बळ लोकांचे शोषण करतात आणि गाढवांच्या मालकांवर त्यांचे प्राणी विकण्यासाठी दबाव टाकतात. अहवालात पुढे म्हटले आहे की, अवैध नेटवर्क संपूर्ण खंडात काम करतात, अनेकदा कोणत्याही परिणामांची भीती न बाळगता रात्रीच्या वेळी गाढवांची चोरी आणि हत्या करतात. हे कृत्य अनेकदा असुरक्षित, अवैध आणि अमानवीय परिस्थितीत केले जाते. अहवालानुसार, अनेक गाढवे प्रवासात मरतात किंवा स्वच्छ सोयीसुविधा नसलेल्या ठिकाणी मारली जातात.
या प्रवृत्तीचा मानवी जीवनावरही गंभीर नकारात्मक परिणाम होत आहे. अनेक देशांतील ग्रामीण भागातील लोक शेतीसाठी, सामान वाहून नेण्यासाठी आणि बाजारपेठेत पोहोचण्यासाठी गाढवांवर अवलंबून असतात. गाढवांच्या चोरीमुळे आणि हत्येमुळे त्यांच्या उपजीविकेवर थेट परिणाम होतो. 'द डॉन्की सँक्चुरी'ने चेतावणी दिली आहे की, या गुन्हेगारांमुळे केवळ आर्थिक नुकसानच होत नाही, तर सार्वजनिक आरोग्यालाही धोका निर्माण होतो. प्रक्रिया न केलेल्या कातड्यांची वाहतूक आणि गाढवांच्या मृतदेहांची अयोग्य विल्हेवाट यामुळे संसर्गजन्य रोग पसरण्याचा आणि स्थानिक परिसंस्थेला नुकसान पोहोचण्याचा धोका आहे. या गंभीर परिस्थितीवर मात करण्यासाठी जागतिक स्तरावर कठोर पावले उचलणे आवश्यक आहे.
- सुदेश दळवी
