नेहमीप्रमाणे सकाळीच छोटू दादा आला. मंगूला वैरण, कडबा दिला. मग तिला अंघोळीला घेऊन गेला. पृथा तिच्या नेहमीच्या दगडावर बसून हा आंघोळीचा कार्यक्रम बघत होती. मंगूची आंघोळ झाल्या झाल्या आजी तिथे आली.
छोटू दादाला म्हणाली, “छोटू, हे बघ, मी काय आणलंय!”
“काय आहे, आजी?” छोटू दादाने आश्चर्याने विचारलं.
“तूच बघ ना, उघडून!” आजीने एक कागदाचं पुडकं त्याच्या हातात दिलं.
छोटू दादाने ते उघडलं, तर काय! सुंदर अशा एकसारख्या घुंगरांची छानशी माळ होती. तिच्या मधोमध एक छोटीशी पितळी घंटा होती आणि त्याबरोबर तशाच घुंगरांचा एक झुबका.
“किती सुंदर आहे ही माळ, आजी!”
आजी म्हणाली, “ही माळ मंगूच्या गळ्यात घाल. आणि तो घुंगरांचा झुबका आहे ना, तो तुझ्या काठीला बांध. बरं का छोटू, गळ्यात घुंगरू असले की मंगू हरवणार नाही. ती आसपास चरत असेल, तर तिच्या घुंगरांचा आवाज तुला येत राहील. आणि चुकून कालच्यासारखी मंगू लांब जायला लागलीच, तर घुंगरांच्या आवाजावरून तुला लगेच समजेल. मग तू लागलीच तिच्या मागे जाऊ शकशील. आणि हे घुंगरू तुझ्या काठीला बांधलेस ना, की हळूहळू मंगू तुझ्या काठीचा आवाज ओळखू लागेल. मग नुसती काठी आपटलीस आणि छान आवाज केलास, की ती स्वतःच तुझ्याकडे येईल बघ!”
छोटू दादाला खूपच आनंद झाला. “आजी! किती मस्त आहे हे! आता मंगू कधीच हरवणार नाही. आणि ही माळ मंगूच्या गळ्यात किती सुंदर दिसेल!”
मग आजीने मंगूच्या डोक्यावरून मायेने हात फिरवला आणि प्रेमाने तिच्या गळ्यात घुंगरांची माळ घातली.
“आवडला का गं दागिना, मंगे?” आजीने विचारलं.
मंगूने पण “हम्मा...!” करत मान हलवली आणि 'छन् छन्, किण किण' आवाज करून दाखवला.
“काय गं पृथा, तुला आवडला की नाही मंगूचा दागिना?” असं म्हणून आजी पृथाकडे पाहते... तर काय, पृथा होतीच कुठे तिथे?
“अरेच्चा, गेली कुठे ही?” असं म्हणत आजी घरात येते. तर काय! पृथा आईला बिलगून हमसून-हमसून रडत होती.
“आई... आजीने मंगूला छुमछुम आणले... छोटू दादाला पण त्याच्या काठीला लावायला छुमछुम दिले... फक्त मलाच नाही आणले! मी मुळीच बोलणार नाही आजीशी! कट्टी कट्टी कट्टी!”
पृथाची समजूत कशी काढावी आईला काहीच सुचेना.
“अगं, घुंगरू आहेत ते बाळा... गाई गुरांच्या गळ्यात बांधतात ते. तू काय करशील त्याचं?” आईने समजवायचा प्रयत्न केला.
“मग छोटू दादाला का दिले?” पृथाने फुरंगटून म्हणाली.
“आता कसं समजवावं हिला? तुम्हीच काढा बाई आता हिची समजूत.” आईने आजीकडे पाहून हसत म्हटलं.
आजी म्हणाली, “छुमछुमच हवेत ना आमच्या पृथाला? आणूया की मग! पण मंगूसारखे नाही हं! आमच्या नाजूकश्या पृथासाठी नाजूकसे छुमछुम आणूया. चालेल?”
“खरंच? आणशील मला?” डोळे विस्फारून पृथाने विचारलं.
“हो आणीन तर! तुझ्या पायात घालायला छानसे छुमछुम आणीन. मग तू चाललीस की 'छुम छुम' आवाज येईल आणि आम्हाला लगेच कळेल – पृथा कुठे आहे ते!”
“पण बघ हं! मग फ्रिजमधून चॉकलेट चोरून गट्टम करता येणार नाही,” आईने पृथाला चिडवलं.
“मी नाहीच खात चॉकलेट! आणि चोरून तर मुळीच नाही!” पृथा फणकाऱ्याने म्हणाली.
“आजी, आण ना मला छुमछुम... कधी आणशील?” पृथाला आता मुळीच राहवत नव्हतं.
“अगं, जाऊ ना निवांत संध्याकाळी!”
“संध्याकाळी??? संध्याकाळला अजून कित्ती कित्ती अवकाश आहे! चल ना, आत्ता जाऊ!” पृथाने हट्ट केला.
लाडूबाईच्या हट्टापुढे कोण काय करणार? शेवटी निघाले आजी-आजोबा आणि पृथा छुमछुम आणायला. सोनार काका आजी आजोबांच्या ओळखीचे होते. “पृथासाठी पैंजण घ्यायचे आहेत,” असं म्हटल्यावर त्यांनी एक उंचच उंच लाकडी स्टूल दिलं पृथाला बसायला. मग त्यांनी खजिन्याचा पेटारा उघडावा तसा एक मोठ्ठा लाकडी पेटारा उघडला! किती पैंजण होती त्यात! बापरे! मोजणार तरी कसे? पृथाला तर एवढे अंकसुद्धा येत नव्हते! सोनार काका अगदी सावकाश, काळजीपूर्वक एकेक पैंजण काढून पृथाच्या पायावर बांधून दाखवत होते.
“किती छान आहेत हे!.. आणि हे सुद्धा!.... हे तर खूपच छान!”
मोठीच पंचायत झाली! पृथाला सगळेच पैंजण आवडत होते.
'आता काय करायचं बाई'? पृथाचा गोंधळ पाहून आजी, आजोबा आणि सोनार काका खुदुखुदु हसू लागले.
शेवटी पृथाने धीर करून आजीला विचारलंच, “आजी, सगळेच घेऊया का आपण?”
“अरे बापरे!” आजी दचकलीच.
पण पृथाची समजूत काढण्यात आजोबा पटाईत! ते लगेच म्हणाले, “असे कसे गं सगळे घेता येतील पृथुले? अगं, तुझ्यासारखीच कितीतरी छोटुकली मुलं त्यांच्या आईबाबांसोबत, आजीआजोबांसोबत इथे येतात. सगळे पैंजण तूच नेलेस, तर मग त्यांच्यासाठी काहीच उरणार नाही! किती हिरमुसतील ती मुलं! असं वागायचं का आपण?”
पृथा वरमलीच. “किती दुष्ट वागणार होतो आपण! पैंजण संपून गेले, तर किती वाईट वाटेल त्या छोट्या मुलांना... नकोच बाई!”
मग तिने त्यातल्या त्यात छान आवाज करणारे छुमछुम निवडले. पृथाला तिचे छुमछुम इतके आवडले, इतके आवडले की ती ते घालून घरभर नाचली! गोलगोल गिरक्या घेऊन सुद्धा नाचून पाहिलं. तिने आईला, बाबाला, मंगूला, गुंड्याला, छोटू दादाला – आणि हो! देव बाप्पालासुद्धा दाखवले आपले छुमछुम! छोटू दादाने तर एक छानसं गाणंही केलं-
मंगूची मान डुलते छान
छमछम वाजते, घुंगरांची माळ
पृथाचे पाय, गोरेगोरे पान
छुमछुम घुमतो, पैंजणाचा नाद!
डाॅ. गौरी प्रभू
९०८२९०५०४५
