फ्रॉड कॉल्स / स्पॅम सारख्या गोष्टींशी आपण सातत्याने झुंजत असतो. बऱ्याचदा कॉल कुणी केलाय हे आपणास कळतही नाही, मग चुकून जेव्हा आपण कॉल घेतो तेव्हा तो एक तर स्पॅम असतो किंवा कुठल्या तरी बँकचे क्रेडिट कार्डचे सेल्सवाले असतात, किंवा भलते-सलते कॉल्स ज्यांचा वास्तवाशी काही एक संबंध नसतो असे असतात.
भारतीय दूरसंचार नियामक प्राधिकरण (Trai) लवकरच वापरकर्त्याला कॉल आल्यावर फोन स्क्रीनवर कॉलरचे नाव दिसेल याची खात्री करण्यासाठी उपाययोजना सुरू करणार आहे. हे नाव टेलिकॉम ऑपरेटर्सकडे उपलब्ध असलेल्या ग्राहकांच्या माहितीच्या (KYC) रेकॉर्डनुसार असेल. जेव्हा हा उपाय लागू केला जाईल, तेव्हा कॉलरचा मोबाईल क्रमांक त्यांच्या संपर्क सूचीमध्ये सेव्ह केलेला नसला तरीही त्या कॉलरचे नाव शोधण्यात काही अडचण येणार नाही. या प्रकरणात आणखी एक फायदा म्हणजे ग्राहकांना ही सेवा केवळ टेलिकॉम कंपनीकडून प्राप्त झालेल्या केवायसी डेटाद्वारेच मिळेल. त्यामुळे कॉल करणाऱ्याची माहिती खरी आहे की नाही हे तपासणे शक्य होणार आहे. तसेच, तुम्ही कोणत्याही स्पॅम कॉलची तक्रार सहजपणे करू शकता. अनेक प्रयत्न करूनही, जर TRAI जाहिरात/स्पॅम कॉल प्रभावीपणे थांबवू शकले नाही अंतिम निर्णय TRAI वर नाही तर दूरसंचार विभागावर असेल जेथे अंतिम निर्णय हा हमखासपणे घेतला जाईल.
TRAIच्या कन्सल्टेशन पेपरमध्ये अनेक त्रुटी आणि समस्यांवर प्रकाश टाकला जाईल आणि भागधारकांच्या टिप्पण्या मागवल्या जातील. शिफारशींना अंतिम स्वरूप देण्यापूर्वी प्रमुख शहरांमध्ये ओपन हाऊस सत्र आयोजित केले जाईल. नव्या गोष्टी अंमलात आणताना गोपनीयतेशी संबंधित समस्या उद्भवू शकतात हे जरी गृहीत धरले गेले तरीही, अधिकार्‍यांच्या मते, याचे संरक्षण करण्याचे मार्ग आहेत.
आतापर्यंत, वापरकर्ते अज्ञात कॉलरची ओळख शोधण्यासाठी Truecaller सारख्या तृतीय-पक्ष अॅप्सचा वापर करू शकतात. हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की Truecaller सारख्या अॅप्सवर मर्यादा आहेत कारण डेटा क्राउडसोर्स केला जातो, त्यामुळे १००% सत्यतेची हमी दिली जात नाही, जे KYC डेटामध्ये निश्चित केले जाईल.
ट्रायचा कॉलर आयडी: तो कसे कार्य करेल?
ट्रायने म्हटले आहे की ते वापरकर्त्यांच्या परवानगीशिवाय कॉलर आयडी वैशिष्ट्य लागू करणार नाहीत. दूरसंचार नियामकाने नमूद केले आहे की हे वैशिष्ट्य संमती-आधारित, ऐच्छिक कार्यक्रम असेल. वापरकर्त्यांना त्यांची नावं प्रदर्शित करायची की नाही हे ठरवण्याचा अधिकार असेल ज्यामुळे स्पॅम कॉल्स दूर ठेवण्यास मदत होईल. ट्रायचे कॉलर आयडी फीचर कस्टमरनी त्यांच्या नेटवर्क प्रोवायडर सोबत शेअर केलेल्या केवायसी डेटावर अवलंबून असेल. या डेटामध्ये आधार कार्ड सारख्या आयडी पुराव्यांचा समावेश आहे आणि चुकीची शक्यता जवळपास नाही.
हे नवीन वैशिष्ट्य वापरकर्त्यांसाठी कसे उपयुक्त ठरू शकते?
ट्रायच्या म्हणण्यानुसार, कॉलर आयडी वैशिष्ट्य वापरकर्त्यांना स्पॅम कॉल आणि फिशिंग सारखे सायबर हल्ले टाळण्यास मदत करेल. २०२१ मध्ये, Truecallerने अहवाल दिला की सर्वाधिक स्पॅम केलेले कॉल प्राप्त करणाऱ्या सर्व देशांमध्ये भारत चौथ्या क्रमांकावर आहे. ही आगामी यंत्रणा देशातील रहिवाशांना मिळणाऱ्या स्पॅम/फिशिंग लिंक्स कमी करू शकते. नको असलेले कॉल रिसिव्ह करणे बहुतेक वापरकर्त्यांसाठी त्रासदायक आहे आणि लोकल सर्कलच्या दुसर्‍या अहवालात असे दिसून आले आहे की सुमारे ६४ टक्के भारतीयांना दररोज तीन किंवा अधिक स्पॅम कॉल येतात. देशात अशी अनेक प्रकरणे घडली आहेत ज्यात कॉलर स्वत:ला बँक, विमा कंपन्या आणि इतर व्यवसायातील असल्याचा दावा करतात आणि आर्थिक फसवणूक किंवा ओळख चोरी करण्यासाठी संवेदनशील बँकिंग आणि इतर वैयक्तिक माहिती सामायिक करण्यासाठी मोबाईल वापरकर्त्यांना फसवतात. ह्या TRAI च्या फीचरमुळे हे सगळे गोरख धंदे बंद होतील अशी आशा आपण बाळगू शकू.
ह्या सगळ्याचा Truecaller वर काय परिणाम होईल ?
Truecaller सारखे अॅप वापरकर्त्यांना क्राउडसोर्स केलेल्या डेटावर आधारित कॉलर ओळखण्यात मदत करतात. तथापि, ट्रायची ही यंत्रणा अधिक अचूकता आणि पारदर्शकता आणेल अशी अपेक्षा आहे कारण ती वापरकर्त्यांना त्यांच्या केवायसी (नो युवर कस्टमर) नुसार कॉलर ओळखून देईल. truecaller “संवाद सुरक्षित आणि कार्यक्षम बनवण्याच्या मोहिमे अंतर्गत” ट्रायच्या प्रस्तावित हालचालीचे स्वागत केले आहे. स्वीडिश कंपनीने असेही नमूद केले आहे की "स्पॅम आणि स्कॅम कॉलचा धोका" संपवण्यासाठी नंबर ओळखणे आवश्यक आहे. कंपनीने असाही दावा केला आहे की ती गेल्या १३ वर्षांपासून या मिशनसाठी काम करत आहे. त्यामुळे ह्या आणि दूरसंचार नियामकाने प्रस्तावित केलेल्या इतर अनेक लोकोपयोगी उपक्रमांना पाठिंबा देऊन ट्रायच्या या उपक्रमाचे कौतुक केले आणि सहाय्य करण्याचे देखील सुतोवाच केले आहे. पण ट्रायच्या ह्या आगामी कॉलर आयडी वैशिष्ट्यामुळे भारतात सध्या वापरल्या जाणार्‍या एकाधिक कॉलर आयडी अॅप्सच्या भविष्यावर शंका निर्माण होण्याची अपेक्षा मात्र आहे.
