गोवा
`धिरयो’मध्ये जुंपले जाणारे रेडे किंवा बैल यांनाही क्रूरपणे एकमेकांमध्ये झुंजण्यासाठी प्रवृत्त केले जाते, असे सांगत धिरयोला प्राणीप्रेमींकडून विरोध होतो. तरीही बेकायदेशीररीत्या धिरयो सुरूच असून हप्तेखोरांचे खिशे भरत आहेत. त्यामुळे जलिकट्टू, कंबाला दौड व बैलांच्या शर्यतीला सर्वोच्च न्यायालयाकडून परवानगी असताना धिरयोला कायदेशीर चौकटीत बसवून हा पारंपरिक खेळ पुन्हा सुरू होणार, ही आशा अजूनही कायम आहे.
धिरयोत सुरक्षितता बाळगून कायदेशीर करता येणे शक्य असल्याचेही धिरयोप्रेमींचे म्हणणे आहे. तामिळनाडूत पोंगल उत्सवात जलिकट्टूची जशी परंपरा आहे, तशी गोव्यात ख्रिस्तीबहुल भागात या धिरयोंची एक वेगळीच परंपरा आहे. या धिरयोंवर पैजा लावल्या जातात आणि त्यातून लाखो रुपयांची उलाढाल होते. राज्यातील अनेक गावांत खास धिरयोंसाठी बैल पाळले जातात. एखाद्या पैलवानाची जशी काळजी घेतली जाते, तशीच धिरयोच्या बैलाची काळजी घेतली जाते.
मुंबई उच्च न्यायालयाच्या गोवा खंडपीठाने धिरयोवर बंदी लागू केल्यानंतर सर्वोच्च न्यायालयानेही धिरयोवर बंदी लागू केलेली आहे. मात्र गोव्यात त्यानंतरही बेकायदेशीररीत्या धिरयोंचे आयोजन होत आहे. बेकायदेशीररीत्या भरवल्या जाणार्‍या झुंजी पाहणाऱ्यांनीही मुक्या प्राण्यांचे हाल होतात, हे लक्षात घेऊन ते पाहण्यास गर्दी करणे टाळावे. नैसर्गिकरित्या होणाऱ्या बैल किंवा रेडे यांच्या झुंजी वेगळ्या असतात आणि आयोजित केल्या जाणाऱ्या बैल आणि रेडे यांच्यामधील झुंजी वेगळ्या असतात, असे प्राणीमित्रांकडून सांगण्यात येते व प्राण्यांचा वापर झुंजीला होऊ नये अशी मागणी केली जाते. पण धिरयो बंद आहेत का, या प्रश्नाचे उत्तर नाही असेच आहे.
सासष्टीत हे प्रकार कित्येक वर्षांपासून सुरू आहेत. धिरयोवर लाखोंच्या पैजा लावल्या जातात. धिरयोला स्थानिक राजकारण्यांचा नेहमीच आशीर्वाद लाभत आलेला आहे. धिरयोचे आयोजन केलेल्या ठिकाणी कोणताच अडथळा निर्माण होऊ नये, यासाठी अनेकांना कमिशन द्यावे लागते. त्यात काही पोलिसांचा देखील समावेश असतो. धिरयो हा गोव्याचा पारंपरिक खेळ त्याला कायद्याच्या चौकटीत बसवून जलिकट्टूप्रमाणे कायदेशीर मान्यता देण्यात आल्यास हा प्रश्न सुटणार आहे. प्राण्यांना इजा न होण्यासाठी काळजी घेत केवळ खेळ म्हणून मान्यता देण्याची मागणी होत होती. राज्य सरकारने यावर आवश्यक पावले उचलण्याची मागणी धिरयोप्रेमींकडून होत आहे.
अजय लाड
