इराणची राजधानी तेहरान सध्या तीव्र पाणी टंचाईच्या गंभीर संकटाचा सामना करत आहे. ही केवळ तात्कालिक समस्या नसून, ती इराणच्या जलसुरक्षेसाठी आणि तेहरानसारख्या प्रचंड लोकसंख्या असलेल्या महानगराच्या भविष्यासाठी एक मोठे आव्हान उभे करत आहे. गेल्या काही वर्षांपासून पर्जन्यमानात झालेली घट, वाढते तापमान आणि पाण्याची वाढती मागणी यामुळे ही परिस्थिती अधिकच बिकट झाली आहे. सध्या तेहरानमधील सुमारे १ कोटी रहिवाशांपैकी ४० लाख लोकांचा मध्यरात्री ते पहाटे ५ वाजेपर्यंत पाणीपुरवठा खंडित केला जात आहे. जर परिस्थितीत बदल झाला नाही तर अशी वेळ येईल जेव्हा नगरपालिका आपल्या रहिवाशांना पाणी पुरवू शकणार नाही आणि नळांना पाणी येणार नाही.
तेहरान शहराला पाणी पुरवठा करणारे मुख्य जलाशय आणि धरणे विशेषतः लतीयान आणि अमीर कबीर धरणांमधील पाण्याची पातळी चिंताजनक पातळीवर पोहोचली आहे. अनेक अहवालांनुसार, या जलसाठ्यांमध्ये त्यांच्या क्षमतेच्या तुलनेत अत्यंत कमी पाणीसाठा शिल्लक आहे, ज्यामुळे शहराच्या पाणी पुरवठा यंत्रणेवर मोठा ताण येत आहे.
इराणमध्ये, विशेषतः तेहरानच्या आसपासच्या प्रदेशात, मागील काही वर्षांपासून सरासरीपेक्षा कमी पाऊस होत आहे, जो भूजल पातळी कमी होण्यास आणि धरणांमध्ये कमी पाणी जमा होण्यास कारणीभूत आहे. तेहरानची झपाट्याने वाढणारी लोकसंख्या आणि औद्योगिक विकासामुळे पाण्याची मागणी अभूतपूर्व पातळीवर पोहोचली आहे. जुन्या आणि गळती असलेल्या वितरण प्रणालीमुळेही मोठ्या प्रमाणात पाणी वाया जाते. सिंचनासाठी आणि औद्योगिक वापरासाठी पाण्याचा अयोग्य आणि अतिरेकी वापर देखील टंचाईला कारणीभूत आहे.
या टंचाईमुळे शहराच्या अनेक भागांमध्ये पाणी कपातीचे आणि इतर समस्यांचे सत्र सुरू झाले आहे, ज्यामुळे नागरिकांचे दैनंदिन जीवन विस्कळीत होत आहे. सरकारने नागरिकांना पाणी जपून वापरण्याचे आवाहन केले आहे आणि कठोर नियम लागू करण्याची तयारी दर्शवली आहे.
दीर्घकालीन उपाययोजना म्हणून, सरकारने पाण्याचे स्त्रोत वाढवण्यासाठी, जलशुद्धीकरण प्रकल्पांमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी आणि कृषी क्षेत्रात पाण्याचे अधिक कार्यक्षम तंत्रज्ञान वापरण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी योजना आखल्या आहेत. नागरिकांनी पाण्याची बचत करणे आणि पाण्याचा पुनर्वापर करणे हे या संकटावर मात करण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे पाऊल आहे. तेहरानची पाणी टंचाई हे एक स्पष्ट संकेत आहे की इराणला हवामान बदलाचे परिणाम आणि जलव्यवस्थापनाच्या गंभीर त्रुटी दूर करण्यासाठी तातडीने आणि व्यापक धोरणात्मक बदल करण्याची गरज आहे.
- ऋषभ एकावडे
