पुस्तकाच्या नावाप्रमाणेच, झोपाळ्याचा झोका कधी मंद असतो तर कधी वेगवान, पण तो मनात नेहमीच आनंदाची एक लहर निर्माण करतो. आयुष्याच्या कोणत्याही वळणावर आपण पोहोचलो तरी झोपाळ्याचा तो मृदू हिंदोळा आपल्याला बालपणाच्या सोनेरी दिवसांत किंवा सुखाच्या क्षणांत पुन्हा घेऊन जातो.
अाठवणींचा झोका मनाला जेव्हा हलकेच स्पर्शून जातो, तेव्हा मनात अनेक वर्षे दडून बसलेले क्षण पुन्हा नव्याने उमलतात. त्या प्रत्येक क्षणाचा सुवास काळानुसार बदललेला असला, तरी त्यातील भावनांची ऊब मात्र तशीच राहते. मंजिरी वाटवे यांचे ‘आठवणींच्या हिंदोळ्यावर’ हे पुस्तक हाच उबदारपणा आणि जिव्हाळा घेऊन वाचकांसमोर येते. आपल्या आयुष्यात भेटलेल्या असंख्य माणसांनी, प्रसंगांनी आणि लहान-मोठ्या अनुभवांनी लेखिकेच्या मनावर जे ठसे उमटवले, त्यांचे अत्यंत हळुवार आणि प्रामाणिक चित्रण या पुस्तकात आढळते. हे केवळ एक आत्मवृत्त किंवा आठवणींचा संग्रह राहत नाही, तर ते जीवनाचे विविध अर्थ उलगडून दाखवणारा एक समृद्ध पट बनतो.
या पुस्तकात लेखिकेने मांडलेल्या घटना केवळ वर्णने नाहीत; ती मानवी स्वभावाचे, विचारांचे आणि वर्तनातील वैशिष्ट्यांचे सूक्ष्म चित्रण आहे. लेखिकेच्या आयुष्यात आलेल्या काही व्यक्तिरेखा मनात कोमलता निर्माण करतात, काही निरागसपणे हसवतात, काही डोळ्यांच्या कडा ओलावतात, तर काही जीवनातील अगदी साध्या वाटणाऱ्या क्षणांना तत्त्वज्ञानाचा वेगळा परिमाण देतात. हे पुस्तक वाचताना प्रकर्षाने जाणवते की, धावपळीच्या जगात आपण ज्या आठवणी विसरलो आहोत, असे आपल्याला वाटते, त्या प्रत्यक्षात मनात कुठेतरी सुरक्षित असतात; फक्त एका योग्य स्पर्शाची वाट पाहत असतात.
पुस्तकाच्या नावाप्रमाणेच, झोपाळ्याचा झोका कधी मंद असतो तर कधी वेगवान, पण तो मनात नेहमीच आनंदाची एक लहर निर्माण करतो. आयुष्याच्या कोणत्याही वळणावर आपण पोहोचलो तरी झोपाळ्याचा तो मृदू हिंदोळा आपल्याला बालपणाच्या सोनेरी दिवसांत किंवा सुखाच्या क्षणांत पुन्हा घेऊन जातो. पुस्तकाचे मुखपृष्ठही याच भावनेशी नाते सांगणारे आहे. मुखपृष्ठावरील झोका वाचकाच्या मनाला थेट गाभ्यापर्यंत नेतो आणि तिथून सुरू होतो एक अंतर्मुख करणारा प्रवास.
लेखिकेच्या कथनशैलीत एक विशेष प्रकारची मोहिनी आहे. त्यांची भाषा अत्यंत साधी, प्रवाही आणि थेट मनाला भिडणारी आहे. शब्दांतून पाझरणारा भावनांचा ओलावा वाचकाला स्वतःच्या आयुष्यातील आठवणींच्या कोपऱ्यांत डोकावून पाहण्यास भाग पाडतो. पुस्तकात वर्णिलेले अनेक प्रसंग वाचताना, "हे तर माझ्याही बाबतीत घडलं होतं!" अशी जाणीव वाचकाला पावलोपावली होते. यात कौटुंबिक जिव्हाळ्याचे अनेक पदर उलगडत जातात.
जन्मदिवासाच्या सोहळ्यापासून सुरू झालेला हा प्रवास संसाराच्या विविध टप्प्यांवरून पुढे सरकतो. घरातील छोट्या-मोठ्या वस्तू, त्या वस्तूंशी जोडलेली माणसं, घरातील कामाचा पसारा आणि तो आवरताना होणारी दमछाक, यात दडलेले नातेबंध लेखिकेने कौशल्याने टिपले आहेत. आई-वडिलांकडून मिळालेली मूल्यांची शिदोरी आणि स्वतःचे घर सावरताना आलेली परिपक्वता, याचे सुंदर वर्णन यात आहे. “एकाने पसारा करायचा आणि दुसऱ्याने तो आवरायचा” या एका साध्या वाक्यातून त्यांनी संसारातील सहकार्य, समजूतदारपणा आणि अथांग प्रेमाचे प्रतीक उभे केले आहे. स्त्रीजीवनातील संघर्षाला आणि आनंदाला त्यांनी शांत पण ठाम शब्दांत दाद दिली आहे.
या प्रवासाचा समारोप गावाकडच्या घराच्या ओढीने होतो. गाव म्हणजे केवळ एक भौगोलिक जागा नसते; तो आपल्या अस्तित्वाचा पाया असतो. मातीचा तो ओला सुगंध, विहिरीच्या पाण्याचा आवाज, सायंकाळची ती असीम शांतता आणि घराच्या ओट्यावर बसून रंगणाऱ्या गप्पा, हे सर्व लेखिकेने शब्दांच्या माध्यमातून जिवंत केले आहे. "माणसं बदलली तरी आठवणी बदलत नाहीत" हे या पुस्तकाचे जणू सार आहे.
'आठवणींच्या हिंदोळ्यावर' हे पुस्तक वाचताना मनावर साचलेली धूळ झटकली जाते. हे पुस्तक हळूहळू, लयीत आणि आत्मियतेने वाचण्यासारखे आहे. ते वाचून संपल्यानंतरही, त्याचा तृप्ती देणारा झोका वाचकाच्या मनात दीर्घकाळ रेंगाळत राहतो
