‘ओंकार’ हत्तीला ‘वनतारा’त पाठवा; कोल्हापूर सर्किट बेंचने दिले आदेश

कोल्हापूर : महाराष्ट्र, गोवा आणि कर्नाटकच्या सीमेवरील नागरिकांमध्ये भीती निर्माण करणाऱ्या आणि गेल्या अनेक दिवसांपासून चर्चेत असलेल्या 'ओंकार' या जंगली हत्तीला अखेर तात्पुरत्या स्वरूपात गुजरातमधील 'वनतारा' (Vantara) प्राणी संगोपन केंद्रात हलविण्याचा महत्त्वपूर्ण आदेश मुंबई उच्च न्यायालयाच्या कोल्हापूर खंडपीठाने दिला आहे. न्यायमूर्ती मकरंद कर्णिक आणि न्यायमूर्ती अजित कडेठणकर यांच्या खंडपीठाने हा निर्णय दिला.

काय आहे न्यायालयाचा निर्णय?

वन्यजीव प्रेमी प्रा. रोहित कांबळे यांनी दाखल केलेल्या जनहित याचिकेवर सुनावणी करताना न्यायालयाने खालील प्रमुख आदेश दिले:

• तात्पुरते स्थलांतर: 'ओंकार' हत्तीला तात्पुरत्या स्वरूपात गुजरातमधील 'वनतारा' केंद्रात हलवावे, कारण सध्या वनविभागाकडे अन्यत्र योग्य व्यवस्था उपलब्ध नाही.
• उच्चस्तरीय समिती: या प्रकरणाच्या पुढील कार्यवाहीसाठी एका उच्चस्तरीय चौकशी समितीची नेमणूक करावी, जी या संपूर्ण प्रक्रियेचा अभ्यास करेल.
• याचिका कायम: या संदर्भातील जनहित याचिका कायम ठेवण्यात येणार असल्याचेही न्यायालयाने स्पष्ट केले.

स्थलांतराला वन्यजीवप्रेमींचा विरोध

सिंधुदुर्गमधील दोडामार्ग हा ओंकारचा नैसर्गिक अधिवास असल्याने, त्याला इतक्या दूर हलवल्यास त्याच्या जीविताला धोका निर्माण होऊ शकतो, असा युक्तिवाद याचिकाकर्त्यांनी (ॲड. उदय वाडकर आणि ॲड. केदार लाड) मांडला होता. त्यांनी 'वन्यजीव संरक्षण कायदा, १९७२' मधील कलम १२ नुसार केंद्र सरकारची पूर्वपरवानगी आवश्यक असल्याचे सांगितले आणि ओंकारला चांदोली, राधानगरी किंवा सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पात हलवण्याची मागणी केली होती. तसेच, कोल्हापूर वनविभागाच्या हद्दीत पूर्वी झालेल्या आठ हत्तींच्या मृत्यूची चौकशी करण्याची मागणीही त्यांनी केली.

'ओंकार'वरील क्रूरता

ओंकार हत्तीवर एका बाजूला कायदेशीर लढाई सुरू असतानाच, दुसऱ्या बाजूला स्थानिकांकडून त्याच्यावर वारंवार क्रूरता केली जात असल्याचे उघड झाले आहे.

• सुतळी बॉम्बचा हल्ला: बांद्याजवळ तुळसाण नदीत शांतपणे आंघोळ करत असलेल्या ओंकारवर काही अज्ञात व्यक्तींनी सुतळी बॉम्ब आणि फटाके फेकल्याचा धक्कादायक प्रकार समोर आला.
• मारहाण: केवळ नऊ दिवसांपूर्वीच काही लोकांनी ओंकारला दांड्याने मारहाण केली होती.

वन्यजीव (संरक्षण) कायदा, १९७२ अंतर्गत हत्तीला संरक्षण असून, त्याला त्रास देणे हा दंडनीय गुन्हा आहे. प्राणीप्रेमींनी या क्रूरतेबद्दल तीव्र संताप व्यक्त केला असून, वन विभाग आणि स्थानिकांना यावर कठोर भूमिका घेण्याचे आवाहन केले आहे. न्यायालयाच्या या निर्णयामुळे 'ओंकार'ला सध्या तरी मानवी वस्तीतील क्रूरतेपासून तात्पुरता दिलासा मिळण्याची शक्यता आहे, मात्र उच्चस्तरीय समितीच्या अहवालाकडे आता सर्वांचे लक्ष लागले आहे.