यू.पी.एस.सी. चे जे यशस्वी विद्यार्थी तुम्हाला जर कुठे भेटले किंवा त्यांची मुलाखत जर बघायला मिळाली, तर असे लक्षात येते की सर्वच्या सर्व जण यू.पी.एस.सी./जी.पी.एस.सी. परीक्षेत पहिल्या 'अटेंम्प्ट’मध्ये नापासच झालेले आहेत. किंबहुना नापास झालेलेच पुढील अटेंम्प्टमध्ये तयार होत होत पास झालेले आहेत. येथे हे लक्षात घेणे खूपच आवश्यक बनलेले आहे.
यु.पी.एस.सी. परीक्षेबाबत नियोजन करताना प्रथम हा विचार करायचा की मी पुढील ४ वर्षे यू.पी.एस.सी. च्या परीक्षा देत बसणार आहे. म्हणजे २०२३ पासून २०२७ पर्यंत मी जशी जशी जमेल, तशी तशी परीक्षा देत जाणार आहे. काही विद्यार्थी अजून जास्त वर्षांसाठी सुद्धा हा निश्चय करु शकतात. ही एक 'टेस्ट मॅच’ आहे क्रिकेटची असे समजा. ज्या वेळेस तुम्ही अर्ध्या कच्च्या तयारीवर प्रथम परीक्षेला बसता व ती परीक्षा नापास होता तेव्हा आपल्यातला ‘स्पार्क’ आपल्याला कळायला लागतो. आपण केलेल्या चुका आपल्याला टोचायला लागतात. येथूनच जिद्दीची वात पेटते. पुढील 'अटेंम्प्ट'ला विद्यार्थी जास्त' सिरीअस’ होतो व पुढे पुढे जसा ‘बॅटवर बॉल' नीट बसायला लागतो, तसे तसे परीक्षेचे तंत्र लक्षात यायला लागते. जवळपास सर्वच्या सर्व यशस्वी विद्यार्थी नापासच झालेले आहेत.
त्यामुळे “एकदा प्रयत्न केला आणि नापास झालो, आपल्याला काय हे जमणार नाही बुवा... द्या सोडून, दुसरे काही तरी करा!” अशी मानसिकता ठेऊ नका. मुळीच ठेऊ नका. नापास होणे या परीक्षेत हेच नैसर्गिक आहे. ते होणारच आहे. सर्वांचेच होते. त्यामुळे नैसर्गिक नियमांप्रमाणे पुढील तिसऱ्या किंवा चौथ्या प्रयत्नात तुम्ही पास होणारच आहात हे पक्के ध्यानात ठेवा.
चुकांमधून शिका
जे नोट्स तुम्हाला आधी कळत नव्हते ते पुन्हा अभ्यास करून नीट समजून घ्यायचा आता प्रयत्न करा. यामुळे तुमचे विषय तुम्हाला पक्के करता येतील. आधीच्या अटेंम्प्टमुळे तुम्हाला या परीक्षांचा पॅटर्न आणि फोकस क्षेत्रांचा परिचय तर झालेलाच असेल. तसेच इतर यू.पी.एस.सी.च्या पीडीएफ नोट्स वाचणे तुमच्या तयारीला पूरक ठरते, ज्यामुळे तुम्ही चुकलेल्या कोणत्याही महत्त्वाच्या मुद्द्यांसह तुम्हाला उत्तरे सुधारण्यास मदत होते. तुमचा दृष्टिकोन सुधारण्यासाठी या संधीचा स्वीकार करा आणि यामुळे परीक्षेसाठी तुमची तयारी लक्षणीयरित्या वाढेल.
तुमच्या नोट्सची नीट उजळणी करण्याची संधी घ्या, ज्या भागात तुम्हाला आधी समज नव्हती. यामुळे विषयांवरील तुमची पकड सुधारेल. परीक्षेची पुन्हा तयारी केल्याने तुम्हाला प्रथम-टाईमर्सपेक्षा एक फायदा मिळतो, कारण तुम्ही परीक्षेच्या पॅटर्न आणि फोकस क्षेत्रांशी परिचित असाल. तसेच, इतर UPSC pdf नोट्स वाचणे तुमच्या तयारीला पूरक ठरते, ज्यामुळे तुम्ही चुकलेल्या कोणत्याही महत्त्वाच्या मुद्द्यांसह तुमची उत्तरे सुधारण्यास मदत होते. तुमचा दृष्टिकोन सुधारण्यासाठी या संधीचा स्वीकार करा आणि यामुळे परीक्षेसाठी तुमची तयारी लक्षणीयरित्या वाढेल.
मॉक टेस्ट घ्या
मॉक चाचण्यांशिवाय तुमच्या तयारीची चाचणी घेण्याचा कोणताही चांगला मार्ग नाही. मॉक चाचण्या तुम्हाला सुधारणे आवश्यक असलेल्या कमकुवत क्षेत्रांना समजून घेण्यास मदत करतील. मॉक चाचण्यांसह सराव केल्याने आत्मविश्वास, वेळ व्यवस्थापन आणि परीक्षेच्या स्वरूपाशी परिचितता वाढते, शेवटी यशाची शक्यता वाढते.
सर्वोत्कृष्ट IAS कोचिंग संस्थेत सामील व्हा
भारतात आयएएस कोचिंग संस्था भरपूर आहेत. केवळ स्व-अभ्यासामुळेच UPSC मध्ये यश मिळू शकते यात शंका नसली तरी अनेक UPSC CSE टॉपर्सनी हे दाखवून दिले आहे. विद्यार्थी त्यांच्या संरचित तयारीची रूपरेषा, अभ्यास साहित्याचा सुलभ प्रवेश आणि उच्च शिक्षकांच्या नोट्ससाठी कोचिंग संस्थांमध्ये सामील होतात. तथापि, स्वयं-अभ्यासाची आव्हाने आहेत.
प्रेरित रहा
परीक्षेतील गुणवत्तेवरून एखाद्याच्या स्वप्नांची व्याप्ती ठरवता येत नाही. अपयश हा जीवनाचा एक भाग आहे, परंतु याचा अर्थ असा नाही की तुम्ही तुमची स्वप्ने सोडली पाहिजेत. यू.पी.एस.सी. परीक्षा ही एक आव्हानात्मक परीक्षा आहे, परंतु ती एक साध्य करण्यायोग्य देखील आहे. तुम्ही प्रेरित आणि केंद्रित राहिल्यास, तुम्ही शेवटी यशस्वी व्हाल. लक्षात ठेवा, तुमच्या शैक्षणिक ज्ञानाप्रमाणेच तुमचा दृढनिश्चय आणि सातत्य तपासले जाईल. त्यामुळे सकारात्मक राहा आणि कठोर परिश्रम करत राहा आणि शेवटी तुम्ही आयएएस अधिकारी होण्याचे तुमचे स्वप्न पूर्ण कराल.
अॅड. शैलेश कुलकर्णी,कुर्टी - फोंडा
(लेखक नामांकित वकील आणि करिअर समुपदेशक आहेत.)
