ओटावा : मृत्यूपूर्वी शेवटच्या ७ मिनिटांत मेंदू अचानक सक्रिय होतो, असे संशोधनातून समोर आले आहे. मरणासन्न व्यक्तींवर केलेल्या प्रयोगांतून मेंदूची इलेक्ट्रोकेमिस्ट्री उघड झाली आहे. उच्च गामा फ्रिक्वेन्सी मेंदूच्या विशिष्ट भागात मृत्यूपूर्वीच्या क्षणांमध्ये अचानक प्रचंड वाढते, असे या संशोधनात दिसून आले आहे. परंतु, मृत्यूनंतरचे जीवन किंवा आत्म्याचे अस्तित्व यांविषयी मात्र संशोधनात अद्याप काहीही उत्तर मिळालेले नाही. केवळ मृत्यूच्या जवळ पोहोचलेल्या व्यक्तीच्या मेंदूत मोठे परिवर्तन सुरू होते, इतके स्पष्ट झाले आहे.
कॅनेडियन इंटेन्सिव्ह केअर युनिटमधील वैद्यकीय संशोधकांनी हा अभ्यास सुरू ठेवला आहे. मृत्यूपूर्वी शेवटच्या क्षणांमध्ये मेंदू अचानक तीव्रपणे सक्रीय होतो. त्याच्या हालचाली वेगाने सुरू होतात. अचानक सर्व जुन्या आठवणी मेंदूमध्ये जागरूक होतात, असे मेंदूच्या विविध भागांच्या नमून्यांचा अभ्यास केल्यानंतर दिसून आले आहे. या गूढ अनुभवाला ‘मृत्यूपूर्वी सात मिनिटे मज्जातंतूच्या हालचाली’ असे म्हणतात. यात स्वप्नासारख्या आठवणींना उजाळा देण्याचा प्रकार समाविष्ट आहे, असे या अभ्यासकांचे म्हणणे आहे.
आयुष्याची रील ७ मिनिटांत दिसते
सात मिनिटांत एखाद्या व्यक्तीला त्याच्या आयुष्यातील क्षण चित्रपटाच्या रीलप्रमाणे आठवतात आणि ते मेंदूत स्वप्नासारखे दिसू लागतात, असा समज आहे. व्यक्तीचा मेंदू काम करणे बंद करतो तेव्हा व्यक्ती मृत झाल्याचे घोषित केले जाते. पण, नवीन अभ्यासात एखाद्या व्यक्तीचे निधन झाल्यानंतर मेंदूची क्रिया सात मिनिटे चालू राहते.
कॅनेडियन इंटेन्सिव्ह केअर युनिटमधील वैद्यांच्या म्हणण्यानुसार, रुग्णाची लाइफ सपोर्ट सिस्टीम बंद झाल्यानंतर त्याच्या मेंदूची क्रिया ७ मिनिटे चालूच राहते. डॉक्टरांनी त्याला ‘क्लिनिकली डेड’ घोषित केल्यानंतरही मेंदूतील लहरी जणू झोपत आहेत, अशा अवस्थेत जातात. प्रत्येक रुग्णाला मृत्यूचा खूप वेगळा अनुभव असू शकतो. मृत्यूच्या वेळी मेंदू काय करत आहे, हे जाणून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे, असे मृत्यूनंतरच्या चेतनेचा अभ्यास करणारे डॉ. सॅम पर्निया यांनी म्हटले आहे.
संशोधकांनी मृत्यूदरम्यान ७ मिनिटे मेंदूच्या हालचालींचे निरीक्षण केले. जेव्हा मेंदूचा ‘कॉर्टेक्स’ पुन्हा ऑनलाइन येतो तेव्हा त्यात किती प्रमाणात ऑक्सिजन प्रवेश करतो याचा अभ्यास करण्यात आला. त्यात ‘सेरेब्रल कॉर्टेक्स’पासून रुग्णाच्या शरीराच्या इतर भागात क्रियाशीलता वाढते असे दिसून आले. एखाद्या व्यक्तीचे हृदय धडधडणे थांबले तरीही त्याची चेतना कार्य करू शकते, असेही यात दिसून आले आहे.
शेवटच्या ७ मिनिटात काय होते?
* मेंदूमध्ये दर मिनिटाला काय घडते, हे संशोधनातून समोर आले आहे. संशोधकांच्या मते, जेव्हा जीवनातील सर्वात महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवल्या जातात तेव्हा पहिला मिनिट हा एक उबदार आणि स्वागतार्ह टप्पा असतो. सहसा अशा वेळी महिलांना त्यांची प्रसूती आठवते आणि डॉक्टरांसह पालकांचे चेहरेही दिसतात.
* दुसरा मिनिट कथितपणे त्या व्यक्तीच्या बालपणीचे मित्र, पहिल्या गटातील आणि त्याने पहिला खेळ खेळला असे तो, तसेच त्यांच्या भावंडांसोबत घालवलेला वेळ याचे त्याला अचानक स्मरण होते.
* तिसरा मिनिट जोडीदारांची आणि प्रेमाच्या अनुभवांची आठवण होते.
* चौथ्या मिनिटात पहिल्या तीन मिनिटांत नसलेले ते एकाकी क्षण परत येतात.
* पाचव्या मिनिटाला एखाद्या व्यक्तीच्या आयुष्यातील चमत्कारिक क्षणांचे फ्लॅशबॅक पाहिले.
* सहावे मिनिट व्यक्तीच्या कृतींबद्दल आहे. व्यक्ती त्याच्या चारित्र्याचे मूल्यांकन करते. तो आयुष्यात लोकांशी कसा वागला, याची त्याला जाणीव होते.
* शेवटचा क्षण रहस्यमय आहे. अगदी जवळच्या मृत्यूचा अनुभव घेतलेल्या लोकांनाही या मिनिटात काय घडले, हे स्पष्टपणे आठवत नव्हते.
मृत्यूपूर्वी शरीरातून प्रकाश बाहेर पडतो का?
काही लोक ज्यांनी मृत्यूच्या जवळच्या घटनांचा अनुभव घेतला आहे ते सहसा मृत्यूपूर्वी प्रकाश पाहण्याचे वर्णन करतात. हा प्रकाश पांढरा असू शकतो. काही लोक शरीरातून बाहेर पडणारा प्रकाश म्हणजेच ‘आत्मा’ असे म्हणतात. पण, हा प्रकाश नक्की काय आहे, कसा बाहेर पडतो, याविषयी संशोधकांना नक्की काहीच पुरावा मिळालेला नाही.
