गोमंतकीयांनी रेल्वे परीक्षा द्यावी

स्पर्धा परीक्षांच्या माध्यमातून भारतात युपीएससी (UPSC), जीपीएससी (GPSC), बँकींग अश्या विविध सेवांमध्ये काम करता येते. यातील बहुतांश परीक्षा आता सीबीटी (CBT) म्हणजेच कॉम्प्युटर बेस्ड टेस्ट (Computer Based Test) च्या माध्यमातून घेतल्या जातात. युपीएससी नागरी सेवांमध्ये अभ्यासक्रम तथा त्याची काठिण्य पातळी खूप जास्त असतो. त्यामुळे या परीक्षा पास होऊन ती पदे मिळणे खूपच अवघड असते. जुगाराप्रमाणे या स्पर्धा परीक्षेकडे पाहावे लागते, कारण यशाची शक्यता लाखो उमेदवारांमध्ये खूप कमी असते. आयएएस (IAS), आयपीएस (IPS) या पदांसाठी वर्षाकाठी सरासरी १००० च्या आसपास पदे भरली जातात आणि त्यासाठी लाखो विद्यार्थी अर्ज भरतात, परीक्षा देतात.

हा संघर्ष केवळ अर्ज भरण्यापुरता मर्यादित नसतो. पूर्वपरीक्षा पास होऊन मग 'मुख्य' परीक्षेला पात्र होतात. त्यानंतर ९ विविध विषयांवर लेखी दीर्घोत्तरी परीक्षा घेतली जाते. यात संपूर्ण विषयांत पास होऊन मग त्यातून फिल्टर लावून मुलाखतीसाठी पात्र होतात. परत मुलाखतीला वेगळे गुण असतात. थोडक्यात, हा संपूर्ण प्रवास म्हणजे कठोर अग्निदिव्य पार करूनच ही पदे विद्यार्थ्याला मिळू शकतात. परीक्षा ही कठीणच असते आणि त्यासाठी किमान ३० विविध विषयांचा सखोल अभ्यास करावा लागतो. साधारणपणे जर एखाद्याला आयएएस व्हायचे असेल तर त्याची तयारी आधी किमान ४-५ वर्षे तरी करावी लागते. यात एक-दोन वेळा सुरुवातीला अपयश येते. पूर्वपरीक्षा पास होण्याला वेळ लागतो. एकदा पूर्वपरीक्षा पास होऊन मुख्य परीक्षेला विद्यार्थी अपयशी होतात. कधी 'मुलाखतीपर्यंत' जाऊन सुद्धा अपयशी होतात. थोडक्यात हा चक्रव्यूह भेदण्यासाठी पूर्वपरीक्षा, मुख्य परीक्षा आणि मुलाखत एकाच दमात क्रमाक्रमाने उत्तीर्ण व्हावे लागते. मग कुठे पद मिळू शकते. सारांश सांगायचा झाल्यास, मोठ्या केंद्रीय स्पर्धा परीक्षांमध्ये सर्व म्हणावं तितके सोपे नसते. परिणामी, गोमंतकीयांचा टक्का या परीक्षांमध्ये अगदीच नगण्य आहे.

रेल्वे परीक्षा: सुवर्णसंधी का?

आता जर याच अभ्यासक्रमाचा विचार केला आणि त्याची काठिण्य पातळी व अभ्यासक्रम २०% वर आणला, तर याच प्रयत्नातून रेल्वे भरती बोर्डात (Railway Recruitment Board - RRB) घेण्यात येणाऱ्या परीक्षा जर पास होता आले तर सुवर्णसंधी आहे. भारतीय रेल्वे ही केंद्र सरकार स्थापित संस्था असून RRB तर्फे आरआर बी - एनटीपीसी (NTPC), जेई (JE) अश्या पदांसाठी परीक्षा घेतली जाते. येथे UPSC कडून परीक्षा घेतली जाते, हा गैरसमज दूर करणे आवश्यक आहे.

गोवा प्रांत हा मुंबई आरआरबी (RRB) च्या अंतर्गत येतो. त्यामुळे मध्य रेल्वे तसेच कोकण रेल्वेचे दालन सुद्धा गोमंतकीय विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध आहे. कोकण रेल्वेचा विस्तार मुंबई पासून मंगळूरूपर्यंत असून एकूण ६०० किमीचा विस्तार आहे व यात ४५ पेक्षा जास्त रेल्वे स्थानके आहेत. त्याचबरोबर वास्को ते हुबळी/धारवाड, वास्को ते कोल्हापूर अशाही रेल्वे येथून धावतात. त्यामुळे या परिसरात रेल्वेचा खूप वावर आहे. परंतु या सर्व ठिकाणी गोमंतकीय कर्मचारी कधीच दिसत नाही. रेल्वेतील नोकरीचा हा मोठा वाटा सर्व केरळ किंवा दक्षिण कर्नाटकचे जास्त कर्मचारी आहेत.

पात्रता आणि फायदे 

आपले जे गोमंतकीय विद्यार्थी ज्यांनी B.com, B.Sc, B.A BBA तसेच अभियांत्रिकी डिप्लोमा, डिग्री केलेली आहे, त्या विद्यार्थ्यांना ग्रुप C आणि ग्रुप D साठी संधी उपलब्ध आहेत. दर वर्षी ५००० पदे मुंबई RRB तर्फे भरल्या जातात.

 शैक्षणिक पात्रता:

* BA, BCom, B.SC विद्यार्थ्यांना बिगर तांत्रिक अधिकारी संवर्गात (NTPC) घेतात.

* तर डिग्री, डिप्लोमा अभियंत्यांना तांत्रिक विभागात (JE, Technician) नोकरी दिली जाते.

 नोकरीचे फायदे:

* पगार, सुविधा, निवासस्थाने, शाळा या सर्व सुविधा केंद्र शासनाच्या नियमांनुसार यांना मिळतात, कारण हे केंद्र शासनाच्या अखत्यारीत येते.

* गोव्यातच किंवा जवळच्या कोकण पट्ट्यात काम करण्याची संधी मिळते.

NTPC या नावाने परीक्षा होतात ज्यात कला, वाणिज्य, विज्ञानचे विद्यार्थी बसू शकतात. या परीक्षांची काठिण्य पातळी इतर मोठ्या केंद्रीय परीक्षांपेक्षा तुलनेने खूप कमी असल्याने, तयारीसाठी लागणारा वेळही कमी असतो.

गोमंतकीय विद्यार्थ्यांनी RRB मुंबई या संकेतस्थळावर जाऊन माहिती घेतल्यास खूप फायदा होईल, कारण NTPC ची परीक्षा पुढील २ महिन्यात आलेली आहे. वेळेवर अर्ज करून या सुवर्णसंधीचा लाभ घ्यावा.

अॅड. शैलेश कुलकर्णी

कुर्टी - फोंडा

(लेखक नामांकित वकील आणि 

करिअर समुपदेशक आहेत.)