हिवाळा सुरू झाला आहे आणि त्याच बरोबर गावागावात जत्रा व कालोत्सव सुद्धा सुरू झाले आहेत. दरवर्षी आपण आपल्या गावात होणाऱ्या जत्रेची आतुरतेने वाट बघत असतो. आपल्या गावातल्या मंदिरात साजरा केला जाणारा हा मोठा उत्सव असतो. गावातील सगळे लोक या जत्रेच्या तयारीत उत्साहाने सहभागी असतात.
* जत्रेची तयारी आणि मंगलमय वातावरण
मंदिराच्या परिसरात स्वच्छता केली जाते, विद्युत दिव्यांची रोषणाई मंदिराभोवती केली जाते, सुंदर रांगोळ्या काढल्या जातात. देवीला सुंदर नवीन वस्त्रे नेसवतात आणि मंदिरात देव-देवीची भक्तिभावे पूजा केली जाते. पालखी सजवली जाते आणि त्या पालखीत सजवलेल्या देवी किंवा देवाच्या मूर्ती ठेवून पालखी उत्सव केला जातो. यामुळे संपूर्ण गावात आनंदी व मंगलमय वातावरण तयार होते.
* कला आणि मनोरंजनाची पर्वणी
या जत्रोत्सवानिमित्त मंदिराच्या आवारात वेगवेगळे कार्यक्रम आयोजित केले जातात. जसे की गायन, वादन, दशावतारी नाटक, भारतीय नृत्य, फुगडी इत्यादी. त्यानिमित्ताने मोठमोठ्या कलाकारांची कला बघण्याची संधी मिळते आणि आपले मनोरंजनही होते.
* रंगीबेरंगी दुकाने आणि पारंपरिक खाद्यपदार्थ
आणि तुम्हा मुलांचा आवडीचा विषय म्हणजे जत्रेतली रंगबिरंगी दुकाने! फुले, फुगे, बांगड्या, लहान गाड्या, नवनवीन खेळणी या सर्व गोष्टी जत्रेत मिळतात. त्याशिवाय खाऊची दुकानं सुद्धा असतात. त्या त्या गावातील प्रसिद्ध वेगवेगळे पदार्थ सुद्धा खायला मिळतात. जसे की खाजे, बुंदीचे लाडू, शेवयांचे लाडू, आल्याची कापं, रेवडी, हलवा, गरमा गरम जिलेबी, भजी इ.
खाज्याचे तर कितीतरी प्रकार आहेत – गुळाचे खाजे, साखरीचे खाजे, सुके खाजे इत्यादी. गुळाचे खाजे गूळ, आलं, बेसन, तीळ घालून केले जाते.
गुळ गोड असल्याने शरीराचे पोषण करतो. आले थंडीच्या दिवसात शरीरात वाढलेला कफ कमी करायला मदत करते, तीळ शरीरातील रुक्षता कमी करून शरीरातील उष्णता टिकवून ठेवतात.
तुम्हाला माहित असेलंच की गोव्यातील पारंपारिक गोड पदार्थ म्हणून ‘खाज्याला’ भौगोलिक संकेत (GI Tag) सुद्धा मिळाला आहे. म्हणजेच खाजे हा पदार्थ विशेष आहे, इतर कोणत्याही राज्यात अश्या प्रकारचे खाजे केले जात नाही. किती छान ना? या जत्रा थंडीच्या दिवसात असतात, त्यामुळे आल्याची कापं, गुळाचे खाजे असे पदार्थ हिवाळ्यात खाण्यास योग्य आहेत. जत्रेच्या निमित्ताने चॉकलेट्स, चिप्स, पिझ्झा हे पदार्थ विसरून वेगवेगळे पारंपरिक पदार्थ खाऊन बघा.
* पचनशक्ती आणि आरोग्य
पण एकावेळी खूप जास्त प्रमाणात गोड खाऊ नका. गोड पदार्थ शरीराचे पोषण करतात, पण पचायला मात्र जड असतात. जे रोज व्यायाम करतात किंवा मैदानी खेळ खेळतात ते हे पदार्थ नीट पचवू शकतात. पण ज्यांची पचनशक्ती कमी आहे त्यांच्या मात्र पोटात दुखते किंवा पोट जड होते. त्यामुळे रोज शरीराची हालचाल होईल असे खेळ खेळा व आपली पचनशक्ती उत्तम बनवा.
* भेटीगाठींचा आनंद
जत्रेच्या दिवशी आपल्या प्रत्येकाच्या घरात सुद्धा वेगवेगळे चविष्ट पदार्थ बनवले जातात. मित्र-मैत्रिणी, नातेवाईकांना घरी बोलावले जाते, त्यानिमित्ताने सगळ्यांची भेट होते, नवीन ओळखी होतात, चांगले विचार ऐकायला मिळतात आणि या सगळ्या गोष्टी आपल्याला आनंद देत असतात.
* लक्षात ठेवा:
तुम्ही तुमच्या गावातल्या जत्रेत काय काय बघितलं? तुमच्या गावातल्या मंदिराबद्दल तुम्हाला काय काय माहित आहे? आणि तुम्ही जत्रेत काय काय केलं? या सगळ्या गोष्टी तुमच्या डायरीत नोंद करून ठेवा हं... आणि खूप मज्जा करा!
वैद्य कृपा नाईक, आयुर्वेदाचार्य
